De bevolkingspiramide wordt een bevolkingsurn en met de veranderende samenstelling verandert ook de behoefte aan voorzieningen. Minder kinderen betekent minder behoefte aan klaslokalen, maar het groeiend aantal ouderen leidt niet tot volle seniorencomplexen. Zij moeten zo lang mogelijk thuis blijven. Het ineffectief gebruik van maatschappelijke accommodaties resulteert in inefficient gebruik van financiële middelen, want subsidies vergoeden vastgoedkosten. Het netwerk van structurele voorzieningen moet gaan indikken.
Een synoniem voor indikken is concentreren, het verenigen, samentrekken in of op één punt of plaats of tot één geheel*. Op deze centrale plaats staat vaak nog een oud maatschappelijk centrum: bijvoorbeeld een kerk of klooster. Er ontstaat een win-win-situatie, want steeds meer van deze giganten komen vrij door de ontkerkelijking. Omdat er wel aanpassingen nodig zijn, publiceert de Rijksdienst Cultureel Erfgoed handleidingen voor optimale herbestemmingen. Maar de opgave wordt vooral benaderd vanuit de ‘harde’ kant, het vastgoed. Bovendien lijken successen vooral behaald te zijn met sexy concepten voor de creatieve sector en niet de zorgsector. Niet voor niets heeft de gemeente Sittard-Geleen i.s.m. de rijksbouwmeester de prijsvraag who cares georganiseerd om de ‘harde’ kant van de bouwsector te koppelen aan de zachte wereld van de sociale ondernemers.
De gemeente Sittard-Geleen worstelt met het optimaliseren van de maatschappelijke accommodaties, omdat het vraagt om een intersectorale aanpak tussen economie, ruimte en het sociale domein. Iedere afdeling is gebaat bij het vullen van verloren meters, maar wie trekt nieuw programma aan en wie overziet welke lege plekken hierdoor ontstaan? Wie communiceert met de huidige en de nieuwe gebruikers en organiseert een onderling dialoog om bijvoorbeeld over samenwerking te praten? Wat voor ruimte is nodig om de cohesie te bevorderen, welke aanpassingen zijn nodig en hoe worden ze gefinancierd? Krijgt het gebouw een herkenbare smoel en wie bepaalt dat? En wie voert het gesprek met de buurt voor wie de voorzieningen bedoeld zijn? Kortom deze casus gaat om de specifieke problematiek van multifunctioneel gebruik van een groot monumentaal complex.
Hoe organiseer je optimalisatie?
De gemeente Sittard-Geleen heeft zicht op het sociaal-maatschappelijk aanbod gekregen door het digitaal in kaart brengen van voorzieningen, bezettingsgraden, gebruikers en kosten inclusief de actuele status. De vervolgstap is naast de harde vastgoed kant ook na te denken over de ‘zachte’ organisatorische kant van optimalisatie op objectniveau. Uitgangspunten zijn onder andere multifunctioneel ruimtegebruik, efficiënte bezetting en beheer en een optimaal voorzieningenniveau. Welke meerwaarde is te halen op plekken waar verschillende organisaties een grote accommodatie gebruiken? Module 6 is een testcase voor een wel heel complex complex: een monumentaal gigantisch kloostergebouw met verschillende bouwdelen, eigenaren, gebruikers en leegstaande delen.
* http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=A002931